Đầu năm nay, Tesla đã cảnh báo rằng tốc độ tăng trưởng của tập đoàn này sẽ thấp hơn đáng kể trong năm 2024 do sự ưa chuộng của người dùng đối với năng lượng pin đã cạn kiệt. Giá trị thị trường của Tesla đã giảm 1/3 trong năm nay, xuống dưới 550 tỷ USD. Dù con số này vẫn cao hơn các đối thủ, nhưng đó là sự thụt lùi đáng kể so với mức 1,2 nghìn tỷ USD mà hãng này có được vào năm 2021.

>> Xe điện Trung Quốc tham vọng thống lĩnh thị trường nhờ sáng kiến mới

Khó khăn chưa phải đã hết. Trong tháng 1, công ty phải tạm dừng hầu hết hoạt động sản xuất tại nhà máy khổng lồ ở Đức vì sự gián đoạn nguồn cung ở Biển Đỏ. Bên cạnh đó, thị phần tại Trung Quốc - thị trường xe điện lớn nhất thế giới – đang thu hẹp do sự cạnh tranh khốc liệt từ BYD, công ty Trung Quốc mới trở thành nhà sản xuất xe điện lớn nhất thế giới.

Tình cảnh chung 

Ba năm trước, khi Elon Musk hiện thực hóa ngành kinh doanh hàng nghìn tỷ USD, Tesla đã tạo ra một cơn sốt, kéo theo những cái tên mới nổi và huy động được số lượng vốn khổng lồ.

Lucid Motors, công ty ra đời năm 2007, đã IPO vào 2021 và đạt giá trị tới 90 tỷ USD. Rivian, ra đời năm 2009, cũng nhanh chóng thu hút được nhà đầu tư khi đạt 150 tỷ USD sau khi lên sàn. Hai cái tên mới nổi, với tổng cộng số lượng xe bán ra chỉ hơn 1.000 chiếc, lại bỏ xa giá trị của Ford – gã khổng lồ xe hơi 120 năm tuổi và doanh số 4 triệu chiếc vào 2021.

Các đối thủ Trung Quốc như Li Auto (thành lập năm 2015), Nio và Xpeng (cả hai đều thành lập năm 2014) cũng được định giá rất cao. Vào cuối năm 2021, giá trị vốn hóa thị trường tổng hợp của 6 công ty xe điện theo sau Tesla đạt mức đáng kinh ngạc 400 tỷ USD.

Thế nhưng, quả bóng đã nhanh chóng xì hơi. Ngày nay, bộ 6 này có tổng cộng vốn hóa thị trường khoảng 65 tỷ USD và chưa có dấu hiệu đạt đáy. Gần đây, Fisker, một công ty Mỹ 8 tuổi và HiPhi, một công ty Trung Quốc 5 tuổi, đã tạm dừng sản xuất. Ngày 25 tháng 3, giá cổ phiếu sụt giảm khiến giao dịch cổ phiếu của Fisker bị đình chỉ và công ty có thể sớm bị hủy niêm yết. HiPhi đang tìm cách bán mình cho một nhà sản xuất ô tô lớn của Trung Quốc. Faraday Future, công ty chỉ bán được 11 chiếc xe điện hạng sang vào năm ngoái, cũng đang đứng trên bờ vực phá sản. Lordstown, một công ty khởi nghiệp của Mỹ được thành lập vào năm 2018 để sản xuất xe bán tải chạy điện và SUV, đã phá sản vào năm 2023.

>> Mỹ ra tay ngăn chặn "cuộc chiến" xe điện

Vẫn còn những công ty khác sống sót nhưng không dễ dàng. Rivian đã bán được 50.000 chiếc, Lucid tiêu thụ khoảng 6.000 chiếc, nhưng giá trị của chúng chỉ còn bằng 1/15 thời đỉnh cao.

Lời giải cho sự đi xuống

Tờ The Economist phân tích, khối lượng tới hạn là nguyên do cho sự đi xuống này. Khác với xe động cơ đốt trong truyền thống, nơi đòi hỏi các nhà sản xuất phải làm ra sản phẩm với số lượng lớn, xe chạy pin vốn tiết kiệm và dễ làm hơn đã khiến các công ty xem nhẹ việc nắm vững quy trình sản xuất từ gốc.

Economist nhận định, nhiều công ty khởi nghiệp đã “tự phong” mình là công ty công nghệ thay vì nhà sản xuất, cho rằng họ có thể kiểm soát chi phí bằng cách sử dụng các thiết kế đơn giản hơn và mô phỏng lại quy trình sản xuất theo cách mà những công ty lâu đời không thể làm được.

Bởi vậy, hầu hết các công ty xe điện mua sẵn các thành phần như pin, động cơ điện và tập trung phát triển các phần mềm thú vị giúp xe của họ trở nên nổi bật nhờ trải nghiệm trong xe tốt hơn. Đơn cử, Fisker chỉ đơn giản là thuê ngoài công việc uốn kim loại.

Tuy nhiên, những lợi thế này đã không vượt qua được nhu cầu truyền thống về khối lượng tới hạn. Để kiếm được lợi nhuận từ ô tô vẫn cần phải sản xuất khoảng 500.000 xe mỗi năm. “Quy mô là yếu tố quan trọng, còn việc sản xuất thì khó khăn,” Chuyên gia Tu Le của Sino Auto Insights, một công ty tư vấn, tổng kết.

Mặc dù Tesla khởi đầu là một thương hiệu xa xỉ nhưng hãng này vẫn để mắt đến thị trường đại chúng. Lợi nhuận chỉ bắt đầu có được sau khi công ty sản xuất được số lượng lớn Model 3 với giá rẻ hơn khi xây dựng được các đại nhà máy tại Trung Quốc hay những nơi khác.

Trong khi đó, chỉ vẻ bề ngoài và các công nghệ màu mè không lý giải được mức giá đắt đỏ của những chiếc xe đối thủ. Rivian và Lucid đưa ra những sản phẩm có giá khoảng 70.000 USD/chiếc. Lucid Air còn đắt hơn đáng kể so với những chiếc BMW hoặc Mercedes chạy điện tương đương.

Trong thời buổi các quỹ đầu tư mạo hiểm cẩn trọng hơn đối với lĩnh vực xe điện, các công ty Trung Quốc có vẻ nắm giữ lợi thế lớn nhất. Ngoài việc quốc gia này nắm giữ chuỗi cung ứng pin giúp họ tối ưu chi phí, một lý do khác được các chuyên gia chỉ ra là sự sáng tạo trong mở rộng hệ sinh thái. Như gần đây, hãng Nio đang mở rộng tùy chọn hoán đổi pin – thường chỉ mất vài phút - trong khi đã xây dựng được mạng lưới trạm sạc rộng lớn. Trong khi đó, Xpeng là một trong những công ty đi đầu về công nghệ lái xe tự động đã được minh chứng ở những thành phố tại Trung Quốc.